Geweten, protest en vorming

In mijn werkzame leven als leerkracht basisonderwijs genoot ik altijd van de kinderen in de bovenbouw, de groepen 5 t/m 8.  Vooral als zij blijk gaven de wereld om zich heen wat beter te begrijpen en zich een mening gingen vormen over allerlei ontwikkelingen in de maatschappij. In gedachten ging ik terug naar mijn eigen jeugd in Zandvoort om na te gaan welke gebeurtenissen vormend op mij gewerkt hebben.

1956 inval van Rusland in Hongarije Op de radio dagenlang berichten over Russische tanks in de straten van Boedapest. De Hongaren wilden meer vrijheid. De opstand werd bloedig onderdrukt. Veel mensen vluchtten naar de andere kant van het IJzeren Gordijn. Als 9-10 jarige kwam ik erachter dat er een ‘vrije wereld’ was en een deel van Europa dat onderdrukt werd. Waar die landen lagen op de kaart, had ik geleerd op school. Ik leerde echter ook, dat mensen kunnen worden opgesloten omdat zij hun mening willen uiten, en begreep dat dat een reden kon zijn om je land te ontvluchten. Een reden om die mensen in nood te gaan helpen.

1957 Geschiedenisles over Maarten Luther voor de Rijksdag in Worms (1521) Nadat Maarten in 1517 zijn ‘95 stellingen’ tegen misstanden in de kerk had gepubliceerd, kreeg hij op meerdere plaatsen in het Duitse Rijk aanhangers, protestanten, hervormers. Zijn goed bedoelde ideeën gingen hun eigen leven leiden. Kerkelijke en wereldse leiders zagen het als een ondermijning van hun macht. Hij kreeg in de Rijksdag niet echt de kans om uit te leggen wat zijn ideeën behelsden, het was een soort showproces. Voor zijn protesten werd hij ‘in de ban gedaan’, dus vogelvrij verklaard. Zijn woorden: “Hier sta ik, ik kan niet anders.” bleven hangen: al werd hem nog zoveel angst ingeboezemd, hij bleef zijn opvattingen getrouw en bleef op zijn standpunt staan. Een sterke persoonlijkheid: “Ik weet niet of ik dat ook zou kunnen”, dacht ik.

1959 4 en 5 mei Dodenherdenking en Bevrijdingsdag  In de 6^de klas was de Tweede Wereldoorlog uitgebreid aan de orde geweest. Met school gingen we naar de Erebegraafplaats in Bloemendaal, waar bekende verzetsmensen uit de omgeving begraven lagen. Hun verhalen werden verteld. Ik leerde wat ‘goed’ en ‘fout’ was in de oorlog, dat je niet slaafs bevelen moet opvolgen, maar zelf moet blijven nadenken over de gevolgen van jouw daden. Veel mensen moesten die rechtvaardige strijd met de dood bekopen.

1963 Martin Luther King spreekt zijn speech: ‘I HAVE A DREAM’ uit Eindexamenjaar op de MULO. Over de radio hoorde je en op de tv zag je beelden over de protesten tegen de rassenscheiding in de VS. Tijdens een betoging in 1963 hield hij op de trappen van het Lincoln Memorial zijn legendarische toespraak “I Have a Dream“, waarin hij zijn hoop uitsprak dat mensen ooit op hun gedrag en niet op hun huidskleur beoordeeld zouden worden. Ik zoog die boodschap in mij op en nog steeds krijg ik kippenvel als ik een herhaling van die rede hoor of zie, voel de pijn en begrijp de boosheid van zwarte mensen over de ongelijkheid in hun land. Martin Luther King moest zijn strijd met de dood bekopen.

Misschien door de redevoeringen van Martin Luther King, misschien door godsdienstleraren en docenten, die vertelden over de achtergronden van de Mattheüs Passion ben ik in die jaren ook Jezus gaan zien als iemand die zich uitsprak over wereldse (de Romeinen) en geestelijke (Farizeeërs) machten in de tijd waarin hij leefde. Hij kreeg aanhangers en werd als een bedreiging van die machten gezien, die onschadelijk gemaakt moest worden. Hij kon en wilde het zwijgen er niet toe doen, toen hij wist wat zijn lot was. Luther sprak Jezus na toen hij zei: “Hier sta ik en kan niet anders.”

Ook in deze tijd heb je mensen die zich ondanks tegenwerking opkomen van mensenrechten.  Als eerste komt Mayala in mijn gedachten. Deze jonge Pakistaanse is bekend geworden door haar strijd voor meisjes om naar school te mogen. Ondanks een aanslag van de Taliban, waarbij zelfs een kogel uit haar hoofd verwijderd moest worden, gaat zij door met haar strijd. En een Gretha Tunberg uit Zweden, die in de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties de wereldwijd heersende bestuurders en volksvertegenwoordigers op scherpe toon ter verantwoording voor hun nalatigheid inzake daadkrachtig handelen tegen de klimaatcrisis, waarvoor zij dan ook heftig aangevallen werd. Beide zijn een rolmodel voor veel jongeren over de hele wereld.

Wat is het toch mooi om kinderen te mogen opvoeden tot nadenkende wereldburgers en zo de hoop levend te houden, dat het eens goed komt met onze wereld.

Wim Moll