Geweldig gewelddadig
Geweldig gewelddadig

Met woorden kan je mooie dingen laten gebeuren en dingen verwoesten. Van de mooiste zin om iemand de liefde te verklaren tot de gemeenste woorden om iemand in z’n ziel te raken. Woorden om te misleiden en woorden om te bevrijden. Dat alles heb ik de afgelopen weken gezien en gehoord in het nieuws, aan de talkshow-tafels in de kranten, op de radio.
Het meest beangstigende vond ik dat ik zelf vaak niet door heb wat er precies gebeurt. Dat mensen overtuigend kunnen praten wil niet zeggen dat ze gelijk hebben, en als ze slecht uit hun woorden komen, hebben ze nog geen ongelijk.
Het lijkt niet moeilijk om de oorlogspropaganda van de Russen te ontmaskeren als leugens, en het gedraai van Hugo de Jonge en Mark Rutte als symptoom van oude, dus foute bestuurscultuur. Maar hoe eerlijk was de oppositie in hun kritiek? Wat is het “eerlijke verhaal”? Dat is er niet. Vertelt Zelensky het eerlijke verhaal omdat hij in ons oordeel aan de goede kant staat? 

Als filosoof en ethicus weet ik dat we worstelen met de waarheid en met dilemma’s; dat is onze menselijke conditie.
Maar tegelijk weet ik dat er naast edele motieven en eerlijke, openhartige bekentenissen ook veel emoties, belangen en vrees voor de gevolgen van ons handelen een rol spelen, soms de hoofdrol. Het eerste dat in een oorlog sneuvelt is de waarheid; het laatste, denk ik dan, is het geloof in ons eigen gelijk.  

Ik ben verbijsterd over de schaamteloze oorlogspropaganda van de Russen, en tegelijk erger ik me aan de permanente stroom van misleidende en manipulatieve informatie die adverteerders dagelijks over ons uitstrooien in reclameblokken. Zijn wij niet gevoelig voor deze propaganda? De MeToo- beweging legt juist bloot hoe een vrouwvijandig mensbeeld onze cultuur doordrenkt. Blootleggen is nou weer net het verkeerde woord in deze context, maar ja.
Ook mensen, groeperingen, instituties die mooie en goede dingen nastreven doen aan manipulatie en framen. Om mensen te verleiden tot donaties vertel je een zielig verhaal, liefst met kinderen in de hoofdrol. Om Iemands invloed te stoppen zet je hem of haar neer als een schurk en noem je diens beweringen onbetrouwbare verzinsels met vrouwen en kinderen als slachtoffers.  

Ik heb geaarzeld om dit alles op te schrijven. Ik wilde dit spel niet meespelen noch mezelf als beter profileren door leugens en bedrog aan de kaak te stellen. Dan maar een keer geen column en over twee maanden weer doen of er niets gebeurd is? 

Maar hoe vind ik dan een manier om straks mijn kleinkinderen uit te leggen dat ik een gewelddadige strijd geen goeie manier vind om een belangenconflict op te lossen en dat ik toch niet geweigerd heb om in het leger te dienen? 

Evert Ruiter, april 2022